روتر (Router) یكی از اصطلاحاتی است كه این روزها زیاد با آن برخورد می‌كنیم. روتر (یا آن‌طور كه ممكن است در بعضی از مقالات به آن اشاره شود، مسیریاب)، اساسا یكی از تجهیزات سطح بالای شبكه‌های كامپیوتری محسوب می‌شود كه نقش مهمی در هدایت كارآمد ترافیك در یك شبكه دارد. امروزه روترها با پیچیدگی‌های كمتری در شبكه‌های كوچك خانگی-اداری یا SOHO (Small Office-Home Office) مورد استفاده قرار می‌گیرند و وظیفه برقراری ارتباط شبكه داخلی با دنیای اینترنت را بر عهده دارند.
اگر از اینترنت استفاده می‌كنید، بعید است با عباراتی مانند روتر بی‌سیم، مودم-روتر و یا عباراتی از این قبیل مواجه نشده باشید. به‌طور كلی می‌توان گفت روترها نقش نقطه مركزی ارتباط شبكه شما با اینترنت را ایفا می‌كنند. در واقع روتر به‌عنوان یك رابط اطلاعاتی مابین اینترنت و ابزارهایی كه به آن متصل شده‌اند، عمل می‌كند. به‌عبارت دیگر، روتر با كنترل بسته‌های متعدد دریافت شده از اینترنت، آن‌ها را برای گیرندگان مورد نظر روی شبكه داخلی می‌فرستد. همین ویژگی باعث می‌شود كه روتر به اولین خط دفاعی برای محافظت از شبكه داخلی شما در برابر حملات خارجی تبدیل شود.
وظیفه روتر چیست؟
در یك تعریف ساده، روتر ترافیك شبكه شما را مدیریت می‌كند. فرض كنید شما روی كامپیوتری دسكتاپ‌تان مشغول بازدید از یك صفحه وب هستید. بسته‌های داده مربوط به آن صفحه باید توسط سرور سایت مربوطه آماده شده و سپس مسیرهای مختلفی را روی اینترنت پشت سر گذاشته و در نهایت از روتر شما عبور كنند تا به كامپیوترتان برسند. مرورگری كه روی كامپیوترتان از آن استفاده می‌كنید، وظیفه كدگشایی و نمایش داده‌های دریافتی را بر عهده دارد.
خوب، شبكه داخلی شما تقریبا همیشه از چند ابزار تشكیل می‌شود كه همگی (به‌صورت بی‌سیم یا با كابل) به روتر متصل شده‌اند. پیش از هر چیز، روتر امكان برقراری ارتباط این ابزارهای متعدد با یك خط اتصال اینترنت را فراهم می‌كند. به‌علاوه، روتر اطمینان حاصل می‌كند كه بسته‌های داده مربوط به سایت وبی كه مشغول بازدید از آن هستید، بجای كامپیوتر دسكتاپ به گوشی موبایل شما فرستاده نمی‌شوند.
این تفكیك ترافیك با بهره‌گیری از خصوصیتی تحت‌عنوان آدرس MAC (Media Access Control) ابزارها انجام می‌شود. هر اینترفیس شبكه روی ابزار مورد استفاده شما (مثل درگاه شبكه اترنت كامپیوتر یا سخت‌افزار وای‌فاوی گوشی همراه) دارای یك آدرس منحصربه‌فرد MAC است. روتر آدرس MAC هر یك از ابزارهایی كه به آن متصل شده‌اند را در جدولی ذخیره می‌كند. وقتی روی كامپیوترتان مشغول بازدید از یك صفحه وب هستید، درخواست مربوطه از طریق روتر به اینترنت و نهایتا به سرور مورد نظر ارسال می‌شود. وقتی سرور اطلاعات درخواستی را برمی‌گرداند، روتر با مراجعه جدول مذكور می‌داند كه این بسته‌ها برای كدام ابزار متصل به آن فرستاده شده‌اند و در نتیجه داده‌های دریافتی را به كامپیوتر شما می‌فرستد. به این ترتیب وقتی چندین ابزار در یك شبكه خانگی مشغول تبادل اطلاعات با اینترنت هستند، هر كدام از آن‌ها بدون هیچ تداخلی با ابزارهای دیگر، داده‌های مربوط به خودش را دریافت می‌كند.
تفاوت روتر و مودم
شما اتصال اینترنت خود را از یك تامین‌كننده سرویس اینترنت یا ISP (Internet Service Provider) دریافت می‌كنید. ISP می‌تواند از فناوری‌های مختلفی برای رساندن سرویس اینترنت به شما استفاده كند. سرویس‌های Dial-up، ADSL، WiMAX، TD-LTE و یا سرویس‌های اینترنت كابلی همگی نمونه‌هایی از فناوری‌های مورد استفاده برای این منظور هستند. هر یك از این فناوری‌ها از ساختار سیگنال و انتقال داده مخصوص به‌خود استفاده می‌كنند، بنابراین برای برقراری ارتباط با هر كدام از آن‌ها به ابزار ویژه‌ای نیاز خواهید داشت. این وظیفه بر عهده مودم است. به‌عبارت ساده‌تر، مودم وظیفه تبدیل ساختار سیگنال دریافتی از ISP به ساختار سیگنال استاندارد مورد استفاده ابزارهای مصرف‌كنندگان را بر عهده دارد.
نكته مهم این است كه مودم تنها برای انجام همین وظیفه طراحی شده است، بنابراین تنها یك خط ارتباطی در سمت داخلی شبكه شما ایجاد می‌كند. از سوی دیگر، روتر با قرار گرفتن در مسیر این خط ارتباطی واحد، به ابزارهای متعددی امكان می‌دهد كه به‌طور هم‌زمان از آن برای اتصال به اینترنت استفاده كنند. در ابزارهایی كه تحت‌عنوان مودم-روتر شناخته می‌شوند، این دو ساختار در یك ابزار واحد تركیب شده‌اند.
ارتباط با روتر
روترهایی كه در شبكه‌های SOHO مورد به‌كار می‌روند به‌طور كلی دو نوع فناوری ارتباطی را در اختیار كاربران قرار می‌دهند. فناوری اول، شبكه كابلی یا همان اترنت است. بسیاری از روترها درگاه‌هایی را برای اتصال ابزارها با كابل ارایه می‌كنند. امروزه اكثر قریب به اتفاق كامپیوترهای شخصی و لپ‌تاپ‌ها به درگاه‌های شبكه كابلی مجهز هستند. روترهای معمولی به درگاه‌های اترنت ١٠/١٠٠ مجهز هستند، اما شما بر حسب نیاز خود می‌توانید به سراغ مدل‌هایی بروید كه به درگاه‌های اترنت گیگابیتی مجهز شده‌اند و سرعت انتقال بسیار بالاتری را ارایه می‌كنند.
از سوی دیگر، امروزه بسیاری از ما از روترهایی استفاده می‌كنیم كه از قابلیت شبكه‌سازی بی‌سیم برخوردارند. این روترها از استانداردهای وای‌فای (802.11x) پشتیبانی می‌كنند. روترهای منطبق با استاندارد 802.11n امروزه یك استاندارد كلی در نظر گرفته می‌شوند اما مدل‌های مبتنی بر استاندارد سریع‌تر 802.11ac به‌تدریج جایگزین آن‌ها می‌شوند. برای انتخاب درست مابین این استانداردها باید به نرخ انتقال مورد نیاز خود و همچنین استاندارد شبكه‌سازی بی‌سیمی كه ابزارهایتان از آن پشتیبانی می‌كنند، توجه داشته باشید.
