مدت زیادی است که واقعیت مجازی و سایر فناوری‌های مرتبط با آن معرفی شده‌اند، اما پیشرفت قدرت پردازش سیستم‌های دسکتاپ و موبایل تا حد زیادی به عمومیت یافتن این فناوری‌ها کمک کرد. در واقع حالا بسیاری از کاربران می‌توانند فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و… را با تجهیزات مختلفی تجربه کنند. در این مقاله با مفهوم و تفاوت‌های فناوری‌های مختلف این حوزه آشنا می‌شویم.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در رویاهایتان غرق شوید و فضایی جدید، ناآشنا و یا حتی غیرواقعی را تصور کنید. این موضوع در بازی‌های کودکان بیشتر به چشم می‌خورد، زمانی که محیط اطرافشان را به گونه‌ای متفاوت تصور می‌کنند و شروع به بازی در آن محیط در قالب نقش‌های مختلف می‌کنند. با رشد فناوری و افزایش توانمندی‌های گرافیکی سیستم‌های کامپیوتری، کاربران به موضوع گرافیک‌ها و بازی‌های سه بعدی گرایش پیدا کرده‌اند. این بازی‌ها همواره تلاش می‌کنند شما را متقاعد سازند که در محیط بازی حضور دارید. این عطش تا جایی پیش رفت که برای فرو بردن هر چه بیشتر شما در فضای تصویر ، نمایشگرهای خمیده عرضه شدند. در این زمینه تاکنون مفاهیم و فناوری‌های گوناگونی معرفی و مطرح شده‌اند که در ادامه به معرفی مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
واقعیت مجازی
می‌توان گفت واقعیت مجازی یا Virtual Reality اولین تجربه ایجاد دنیایی غیر مادی است. به زبانی ساده واقعیت مجازی تجربه غرق کردن افراد در دنیای غیر واقعی است. این دنیا یا محیط مجازی می‌تواند ویدئویی ۳۶۰ درجه از دنیای واقعی، محیطی کاملا مصنوعی که کامپیوتر آن را ساخته است یا ترکیبی از هر دوی آن‌ها باشد.
واقعیت مجازی شرایطی را فراهم می‌کند تا افراد واقعا احساس کنند که در آن محیط قرار گرفته‌اند. گاهی از حرکت، صدا و هوا هم برای ایجاد احساسی استفاده می‌شود که مغز ما در آن شرایط توقع دارد. همچنین از ابزارهایی برای برقراری ارتباط با محیط استفاده می‌شود.
واقعیت افزوده
با گسترش چشمگیر استفاده از ابزارهای هوشمند، واقعیت افزوده یا Augmented Reality به موضوعی داغ و فراگیر تبدیل شده است. در تجربه AR شما از طریق ابزاری که می‌تواند گوشی تلفن همراهتان باشد، به دنیای واقعی نگاه می‌کنید. این ابزار تصویر دنیای واقعی را به شما نشان می‌دهد، اما بر اساس وظیفه‌ای که برای آن تعریف شده است، اجزایی را به تصویر اضافه می‌کند یا بخش‌هایی از آن را تغییر می‌دهد.
مثلا تصور کنید به شهری تاریخی در کشوری دیگر سفر کرده‌اید. در این سفر هیچ راهنمایی شما را همراهی نمی‌کند تا اطلاعات جالب و مهم مربوط به اماکن مختلف را در اختیارتان قرار دهد. حالا تصور کنید اپلیکیشنی که روی تلفن همراهتان نصب شده این امکان را فراهم می‌کند که هر گاه آن را به طرف مکان‌های خاص شهر بگیرید، توضیحات کامل مربوط به آن مکان تاریخی را مشاهده کنید. همچنین تصور کنید که در شهری غریب به دنبال آدرسی می‌گردید، اما نمی‌توانید نوشته‌های روی تابلوها را بخوانید. در اینجا هم با اپلیکیشن مناسب دیگری می‌توانید گوشی‌تان را به طرف تابلوها بگیرید و نوشته‌های روی آن‌ها را به‌زبان مورد نظر خود مشاهده کنید.
امروزه واقعیت افزوده در گردشگری، نشریات، فروشگاه‌ها و بسیاری از حوزه‌های دیگر، کاربردهای فراوانی پیدا کرده است که آن را به یکی از عناصر زندگی دیجیتال آینده در شهرهای هوشمند تبدیل می‌کند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ بستر نصب AR به بیش از ۳۵۰ میلیون دستگاه (از حدود یک میلیون دستگاه فعلی) و درآمد حاصل از آن هم تقریبا به ۶۰ میلیارد دلار (از حدود ۵/۲ میلیارد دلار فعلی) برسد. گوشی‌های تلفن همراه نقش بسیار مهمی در گسترش این فناوری دارند و بی‌تردید نمی‌توان تاثیر بازی Pokemon Go را در آشنایی فراگیر کاربران با مفهوم AR نادیده گرفت.
واقعیت ترکیبی
واقعیت ترکیبی یا Mixed Reality به واقعیت افزوده شباهت زیادی دارد، اما یک سطح از آن بالاتر است. در واقع، به جای آن‌که نوشته‌ها و اشیا صرفا روی تصویر اصلی قرار داشته باشند، در MR با ساختار تصویر ترکیب می‌شوند و به بخشی از آن تبدیل می‌شوند. مثلا، تصور کنید در حال انتخاب کردن صندلی جدیدی برای میز کارتان هستید. MR به شما امکان می‌دهد صندلی مورد نظرتان را پشت میز کار واقعی‌تان ببینید و اندازه یا تناسب آن را بررسی کنید. به عبارت ساده‌تر، این فناوری تعاملی کامل‌تر بین عناصر واقعی و عناصر مجازی را امکان‌پذیر می‌کند.
مفهوم مجازی افزوده
بر خلاف واقعیت افزوده، مفهوم مجازی افزوده یا Augmented Virtuality فضایی مجازی را در بر می‌گیرد که برخی عناصر واقعی به آن اضافه شده‌اند. این مفهوم شاخه‌ای از MR در نظر گرفته می‌شود و کاربردهای زیادی هم پیدا کرده است.
واقعیت توسعه یافته
با توجه به تنوع فناوری‌هایی که در حوزه ترکیب دنیای واقعی و مجازی معرفی شده‌اند و استفاده می‌شوند، عبارت واقعیت توسعه یافته یا Extended Reality، به‌‌عنوان نامی کلی مطرح می‌شود که همه آن‌ها را در بر می‌گیرد. در تعریفی ساده، XR هر نوع تجربه مبتنی بر فناوری را شامل می‌شود که عناصر واقعی و مجازی را با یکدیگر ترکیب می‌کند.
