فناوری RFID چگونه هزینه‌های جاری کسب‌وکارها را کاهش می‌دهد؟

احتمالا در بسیاری از فضاهای سازمانی و اداری دیده‌اید که شناسایی اطلاعات، کالاها و افراد با روش‌هایی مثل بارکد، انگشت‌نگاری و… انجام می‌شود. RFID هم یکی از سیستم‌های شناسایی است که در یکی دو دهه اخیر رشد و توسعه زیادی پیدا کرده است. مزیت‌های این فناوری در مقایسه با بارکد و سایر روش‌ها باعث شده تا RFID به عنوان راهکاری کاربردی و پیشرفته در حوزه‌های مختلف به کار گرفته شود.

در این مطلب همراه ما باشید تا با هم به چگونگی کارکرد RFID و مزیت‌ها و کاربردهای آن در حوزه کسب و کارها بپردازیم.

RFID چیست؟

تعریف سخت RFID:

سامانه بازشناسی با امواج رادیویی یا RFID (Radio Frequency Identification) نوعی ارتباط بی‌سیم است که برای شناسایی و ردیابی اجسام و موجودات زنده از انتقال داده‌ بین تگ‌ها و خوانشگر Reader  استفاده می‌کند. 

تعریف ساده RFID  با مثال:

1- فروشگاه‌های بزرگی مثل دیجی کالا که انبارهای چند هزار متری دارند را تصور کنید، روزانه انبوهی از کالا و بسته‌های بزرگ به این انبارها وارد و خارج می‌شود. کنترل و شناسایی دقیق کالاها و ثبت زمان و ورود و خروج بسته‌ها نیازمند نیروی انسانی و صرف هزینه‌ و زمان زیادی است، اما با استفاده از RFID، تگ‌هایی که تمامی اطلاعات کالا را در خود دارند، روی آن­ها نصب می‌شوند و ورود و خروج کالاها با جزییات دقیق، به راحتی کنترل می‌شوند.

2-یا مثلا در مسابقات ورزشی مثل دو ماراتن که چندین هزار نفر شرکت کننده دارد، محاسبه زمان و رتبه دونده‌ها احتمالا چندین ساعت یا روز زمان می‌برد، اما این کار با گذاشتن تگ RFID در کفش ورزشکارها به شکل لحظه به لحظه قابل کنترل و مشاهده است.

3-سازمان بزرگی مثل شهرداری هم‌ برای انجام خدمات خود با چندین شرکت حمل‌ونقل در قالب قرارداد پیمانکاری همکاری می‌کند. مدیران و کارکنان شهرداری برای اینکه از انجام وظایف این شرکت‌ها مطمئن شوند چند راهکار پیش‌روی خود دارند:

• استفاده از روش قدیمی نظارت یعنی گشت‌های کنترل و نظارت انسانی است که وقت و نیروی زیادی را می‌طلبد.
• راهکار بعدی کمک گرفتن از RFID است. با گذاشتن تگ در داخل ماشین‌ها و یک دستگاه خوانشگر در محل مراجعه خودروها، می‌توان نظارت کاملی بر انجام کارهای تعیین شده داشت.

RFID چگونه کار می‌کند؟ 

سامانه RFID از سه سخت‌افزار اصلی تشکیل شده: 

1. تگ‌ Tag :حاوی اطلاعاتی هستند که به شکل‌های مختلف به اجسام یا افراد متصل می‌شوند
2. خوانشگر (دستگاه خواندن داده) یا Reader: با استفاده از آنتن می‌تواند اطلاعات موجود در تگ‌ها را بخواند و ثبت کند.
3. آنتن

۱) تگ‌

تگ‌ها، اطلاعات منحصربه‌فرد محصولات، اجسام یا افراد را ثبت و نگهداری می‌کند. تگ‌ها را می‌توان در داخل جعبه محصولات گذاشت یا به شکل برچسب به آنها چسباند. داخل هر تگی دو قسمت وجود دارد: تراشه و آنتن.

تراشه، محلی است که اطلاعات مربوط به هر کالا یا محصول در آن ذخیره می‌شود. مثلا در زمانی که جعبه‌های بزرگ کالاها به انبار وارد می‌شود، اطلاعاتی مثل نوع و حجم کالا، زمان ورود و… در داخل تراشه ثبت می‌شود.

بخش دوم تگ‌ها از آنتن تشکیل شده که کار انتقال و دریافت سیگنال‌ها به دستگاه خوانشگر را انجام می‌دهد. آنتن کمک می‌کند تا اطلاعات داخل تراشه در سریع‌ترین زمان به خوانشگر منتقل شود.

تمامی تگ‌های RFID تحت نظارت انجمن‌‌های بین‌المللی ثبت می‌شود و به همین خاطر هر تگی، شناسه یا شماره سریال منحصربه‌فرد خود را دارد و تگ مشابه‌ای در جهان وجود ندارد.

تگ‌ها به شکلی طراحی می‌شوند که هر کسب‌وکار یا فردی بتواند از آنها به راحتی استفاده کند. تگ‌های لیبلی، برچسب، جاسوئیچی، مچ‌بند، سکه‌ای، برد بلند و… از انواع متنوع تگ‌ها هستند.

تگ‌ها را از نظر کاربرد و نوع ساخت به سه دسته فعال(Active)، غیرفعال (Passive)و نیمه غیرفعال  (semi-passive) تقسیم‌بندی می‌کنند.

• تگ‌های فعال 

این نوع از تگ‌ها درون خود یک منبع انرژی داخلی دارند که به آنها امکان می‌دهد تا سیگنال‌ها را منتقل کنند. تگ‌های فعال به کمک باتری داخلی خود می‌توانند از فاصله‌های دور داده‌های موجود را به خوانشگر منتقل کنند. این موضوع باعث شده تا بتوان از تگ‌های فعال در صنایع سنگین مثل کارخانه‌ها تولیدی، معدن، ساخت‌وساز، ردیابی خودروها و… استفاده کرد.

• تگ‌های غیرفعال 

تگ‌های غیرفعال هیچ منبع انرژی در دورن خود ندارند و انرژی لازم برای ارسال سیگنال را از خوانشگر دریافت می‌کند. به همین دلیل این نوع از تگ‌ها دارای برد کوتاه‌تری هستند و برای خواندن اطلاعات لازم است تا خوانشگر را به نزدیکی تگ آورد. قیمت تگ‌های غیرفعال نسبت به تگ‌های فعال پایین‌تر است.

• تگ‌های نیمه فعال 

نوع دیگری از تگ‌ها هم وجود دارد که علاوه بر داشتن منبع انرژی داخلی می‌تواند از امواج خوانشگر برای انتقال سیگنال استفاده کند.

۲) خوانشگر 

خوانشگر یا Reader دستگاهی است که به شکل بی‌‌سیم با تگ‌ها ارتباط برقرار می‌کند و اطلاعات دریافت شده از تگ‌ها را به شبکه یا بانک اطلاعاتی تعیین شده منتقل می‌کند. خوانشگرها در دو نوع ثابت و سیار طراحی می‌شوند. خوانشگرهای ثابت را می‌توان به شکل نصب دیواری یا روی میز قرار دارد. خوانشگرهای سیار را می‌توان در هر لحظه برای خواندن تگ‌ها همراه داشت و به همین دلیل در جایی مثل فروشگاه‌ها و مدیریت انبار کاربرد دارند.

۳) آنتن 

یکی دیگر از سخت‌افزارهای مهم و اصلی سامانه‌های RFID آنتن است. کار آنتن‌ها تبدیل سیگنال‌های الکترونیکی به امواج رادیویی است تا خوانشگرها بتوانند داده‌های ارسالی از تگ‌ها را ارسال و دریافت کنند. آنتن‌ها همچنین انرژی مورد نیاز برای تگ‌های غیرفعال را ارسال

کاربردهای RFID چیست؟

مزیت‌های زیاد فناوری RFID در زمینه ردیابی و شناسایی سریع کالاها و افراد باعث شده تا امروزه از این سامانه‌ها در زمینه‌های مختلف کمک گرفته شود و در بسیاری از حوزه‌های صنعتی، تجاری، مدیریتی، ورزشی و… شاهد استفاده از قابلیت‌های فناوری RFID باشیم. از مهم‌ترین بخش‌های مورد استفاده می‌توان به این موارد زیر اشاره کرد:

• فروشگاه‌های تجاری

فروشگاه‌ها و مراکز تجاری با چسباندن تگ‌های RFID روی محصولات خود می‌توانند مدیریت توزیع و محافظت از کالاها را راحت‌تر و با هزینه کمتر انجام دهند. تگ‌های برچسبی شکل RFID روی بسته‌ها قرار می‌گیرد تا چنانچه فردی قصد سرقت محصول را داشت در زمان خروج از فروشگاه هشدارهای لازم به سیستم ارسال شود و از خروج فرد جلوگیری کنند.

این تگ‌ها همچنین در زمان محاسبه‌ هزینه‌های خرید، کنترل موجودی کالاها و قفسه‌ها به کمک صاحبان فروشگاه‌ها می‌آید تا با سرعت‌ بالاتر و هزینه کمتر کارهای مربوطه را مدیریت کنند. 

• انبارداری هوشمند 

مدیریت انبار نیازمند اطلاعات دقیق و به‌روز از موجودی کالاها و زمان ورود و خروج آنهاست. با چسباندن تگ‌های RFID به بسته‌های بزرگ محصولات در زمان ورود به انبار می‌توان در هر لحظه از میزان و زمان دقیق ورود و خروج کالاها اطلاع پیدا کرد و در صورت خروج غیرمجاز یک کالا از آن مطلع شد. همچنین با ثبت و شناسایی خودکار بسته‌ها، امکان خطای نیروی انسانی کمتر از همیشه می‌شود. 

• ردیابی کالاها 

فروشگاه‌های بزرگی که دارای شعبه‌های زیادی هستند با قرار دادن تگ‌های RFID می‌توانند بر روند توزیع و ارسال کالا برای مشتریان به شکل دقیق نظارت و کنترل داشته باشند.

• ردیابی حیوانات 

دامداری‌های صنعتی یا مراکز نگهداری از حیوانات به کمک تگ‌های RFID و وصل کردن آن به حیوانات می‌توانند اطلاعات هویتی و نکات مهم تغذیه‌ای و پزشکی هر کدام را در هر لحظه داشته باشند. 

• مدیریت بیمارستان 

تگ‌های RFID به مدیران بیمارستان‌ها کمک می‌کند تا کار ثبت و ذخیره اطلاعات منحصربه‌فرد هر بیمار را به شکل هوشمندتری انجام دهند. با قرار دادن این تگ‌ها به شکل دستبند برای هر بیمار، پرستاران و پزشکان می‌توانند در زمانی سریع‌تر به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کنند. علاوه بر این امکان ردیابی بیماران ساده‌تر از همیشه می‌شود.

• کارت‌های هوشمند  

در برخی از کشورهای جهان افراد در زمان استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی نیازی به ایستادن در صف و پرداخت هزینه ندارند چرا که با داشتن کارت‌های هوشمند حاوی تگ RFID و عبور از کنار دستگاه‌های خوانشگر هزینه‌ها به شکل خودکار پرداخت می‌شود. 

• کتابخانه هوشمند  

قرار دادن تگ‌های RFID در روی کتاب‌ها به مدیریت بهتر آنها و دسته‌بندی سریع‌تر کمک می‌کند. 

• مسابقات ورزشی 

در مسابقات ورزشی مثل دوی ماراتن که هزاران شرکت‌کننده دارد، استفاده از تگ‌‌های RFID می‌تواند زمان و مسیر دقیق هر کدام از دونده‌ها را مشخص کند. با قرار دادن تگ‌ها در کفش دونده‌ها جایگاه نفرات و میزان علمکرد آنها دقیق و سریع مشخص می‌شود.

• پرداخت هوشمند عوارض

به کمک تگ‌های RFID  صف‌های طولانی پرداخت عوارض از بین می‌رود و دقایق زیادی از زمان مسافران صرفه جویی می‌شود. با قرار دادن تگ‌های RFID درون خودروها و استفاده از خوانشگر در مکان پرداخت عوارض، امکان ثبت اطلاعات هویتی خودروها فراهم می‌شود. پس از آن با شناسایی حساب کارت اعتباری افراد می‌توان فرآیند پرداخت عوارض را به شکل خودکار انجام داد.

مزیت‌های RFID چیست؟

به طور خلاصه مهم‌ترین مزیت‌های سامانه‌های RFID عبارتند از : 

• دسترسی به اطلاعات به‌روز و دقیق از کالاها یا افراد در هر لحظه
• کاهش هزینه‌های نیروی انسانی 
• کاهش خطاهای انسانی
• افزایش بهره‌وری در توزیع کالاها
• صرفه‌جویی بیشتر در زمان ( برای مشتریان فروشگاه‌ها یا مسافران وسایل حمل و‌ نقل)
• افزایش سرعت حمل‌ونقل 
• امکان ارزیابی دقیق فرآیندهای توزیع کالاها

چالش‌های RFID

با وجود مزیت‌های فراوان اما مخالفان فناوری RFID نگرانی‌هایی را در مورد استفاده از آن مطرح می‌کنند. مواردی مثل : 

• امکان هک تراشه‌ها: با وجود اینکه تدابیر امنیتی برای حفظ اطلاعات تراشه‌ها و استفاده از پروتکل‌های دقیق گرفته شده و نفوذ به آن بسیار سخت است اما این کار غیرممکن نیست.
• نقض حریم خصوصی افراد: قابلیت ردیابی خریداران کالاها و افراد یکی از نگرانی‌هایی است که مخالفان فناوری RFID مطرح می‌کنند. تگ‌هایی که در روی محصولات چسبانده می‌شود می‌تواند اطلاعات کارت اعتباری، نام و آدرس افراد را در اختیار فروشگاه‌ها بگذارد. 
• هزینه‌ها اولیه بالاتر : نسبت به بارکدها، هزینه‌های سامانه RFID بالاتر است. 

تفاوت RFID با بارکد چیست؟

بارکدها روشی معمول در شناسایی و ردیابی کالاها هستند که در مکان‌های زیادی از آن استفاده می‌شود. اما در مقایسه با فناوری RFID از مزیت‌های کمتری برخوردارند و برای همین استفاده از RFID به جای بارکدها در حال افزایش است. با اینکه این دو فناوری شبیه هم هستند اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد. این تفاوت‌ها شامل موارد زیر می‌شود: 

• برای خواندن تگ‌های RFID نیازی به نزدیک کردن و دید مستقیم خوانشگر نیست و با توجه به نوع تگ‌ و فرکانس مورد استفاده می‌توان اطلاعات آن را از فاصله دور خواند.
• اطلاعاتی که درون بارکدها قرار دارد، غیرقابل تغییر است و همیشه ثابت است اما اطلاعات داخل تراشه‌های تگ RFID را می‌توان تغییر داد و از انها مجدد استفاده کرد.
• خواندن اطلاعات تگ‌های RFID در زمانی بسیار کوتاه‌تر از برچسب‌های بارکد اتفاق می‌افتد.
• اطلاعات داخل بارکد ممکن است در اثر فرسودگی یا مشکلات توزیع حذف یا ناخوانا شود اما تگ‌های RFID در برابر عوامل محیطی مقاوم هستند.

حالا فناوری RFID به کمک بسیاری ازکسب و کارها آمده است و در ایران هم  شرکت‌های زیادی ازاین فناوری بهره می‌برند.

شما در کسب و کارتان از فناوری RFID استفاده می‌کنید؟ تجربه شما از این فناوری چه بوده است؟ نظرات خود را در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.